Kiedy w roku 1924 Józef Czapski odkrył prozę Marcela Prousta i zaczytywał się w jego dziełach, uświadomił sobie, że pisarz ten otworzył mu nowe horyzonty patrzenia na sztukę i obcowania z ludźmi, wprost delektowania się nimi w osobistych kontaktach, w zwykłych rozmowach i niekończących się dyskusjach. W sposobie patrzenia na świat i sztukę odnalazł w […]
Słodycz Norwida, słodycz takich wierszy jak „Do kraju tego” albo „Nad Kapuletich i Montekich domem…” to słodycz, do której nam dotrzeć wolno tylko, jeżeli gotowi jesteśmy również przegryźć się przez gorzką skorupę jego ironii, jego surowej bezwzględności w sądzeniu Polaków. Józef Czapski Zbliżanie się autora Oka do twórczości Cypriana Kamila Norwida następowało powoli w […]
Każde moje przeżycie ma swoją niepowtarzalną wartość, jest cząstką nieskończenie ważnej, jedynej walki: w każdej chwili rozstrzygam coś i decyzja moja trwa w życiu. Stanisław Brzozowski. Początek fascynacji pisarstwem Stanisława Brzozowskiego zrodził się u Czapskiego w 1919 r. w Krakowie, kiedy to w poczekalni u dentysty wśród brudnych, sto razy przeglądanych pism ilustrowanych dostrzegł Legendę […]
Simone Weil? Nie umiem znaleźć miary porównania z nią, dla mnie to wzór najwyższy w swoim okrutnym wyzwoleniu z małości życia J.Czapski Simone Weil to postać, która zajmowała szczególne miejsce w kształtowaniu życia, nie tylko duchowego, Józefa Czapskiego. Jej inicjały S.W. spotyka się często na stronach zapisanych kajetów. Jeżeli sporządziłoby się statystykę pojawiania się […]
Josif Brodski w Sztuce dystansu pisał: Jeżeli dokonywaliśmy wyborów moralnych, opierały się one nie tyle na otaczającej nas rzeczywistości, ile na wzorcach moralnych zaczerpniętych z literatury. Czytaliśmy chciwie i stawaliśmy się zależni od tego, cośmy czytali. Książki, może dla formalnego elementu nieodwracalności, miały nad nami władzę wręcz absolutną. Dickens był bardziej realny niż Stalin czy […]
Czytając Prousta, poprzez jego bohaterów poznajemy w sobie własne kłamstwa i własną małość. Józef Czapski Z pisarstwem Marcela Prousta zetknął się Czapski, po raz pierwszy, w Paryżu, kiedy to w roku 1924 pojawiały się jeden po drugim tomy powieści W poszukiwaniu straconego czasu. Wtedy to zaczął czytać tom W stronę Guermantes, lecz zamieszczony tam kilkuset stronicowy […]
Kolejną fascynacją literacką była dla Czapskiego twórczość Wasilija Rozanowa. Z tego kręgu kulturowego ten właśnie pisarz zajmował najważniejsze miejsce. Poznanie tej cząstki literatury rosyjskiej zawdzięczał Dimitrowi Mereżkowskiemu, który w 1918 roku zwrócił jego uwagę na pisarza zakazanego w Rosji. Dimitr Fiłosofow, którego Czapski też wówczas poznał, był przyjacielem Rozanowa i zarazem jego odkrywcą i oponentem […]
Zainteresowanie pisarstwem Dostojewskiego zawdzięczał Czapski Dimitrowi Fiłosofowi. Polecenie czytania utworów autora Biesów sprawiło, że został wyrwany z tajemnego kręgu oddziaływania pacyfistycznej filozofii Tołstoja, która nie tylko komplikowała jego decyzje, lecz nacechowana skrajnym radykalizmem, nie przystawała do otaczającej go rzeczywistości, w której walka zbrojna stała się jedyną możliwością zdobycia niepodległości. Kiedy Wacław A. Zbyszewski dociekał, skąd […]
[…] „wiedziałem, że jest taka książka […] i że tam jakieś gwałtowne erotyczne rzeczy się dzieją. Czytałem ją jako książkę nieskromną […] I pamiętam jeden z wielkich szoków mojego życia. Czułem, że pot mi spływa po plecach, jak to czytałem. Po pierwsze, po pysku dostałem, bo stosunek do tych spraw Tołstoja […] był niezmiernie brutalny, […]
