Józef Czapski

Zapraszam do współtworzenia katalogu raisonné.  Zachęcam do przekazywania informacji o dziełami odkrytych w archiwach rodzinnych i kolekcjach prywatnych.

Elżbieta Skoczek wraz z Fundacją  SUSEIA, organizatorem Festiwalu Józefa Czapskiego  przygotowuje „Catalogue raisonné dzieł Józefa Czapskiego”.

„Pani wybaczy, że porównuję, ale naprawdę parę Pani listów i ten odczyt o moim pisaniu był dla mnie przeżyciem, po którym chciałem powiedzieć « mam wrażenie, że mi się córka narodziła »!! Dziękuję za wszystko i spodziewam się spotkania.

W 1988 roku François LEOTARD – wówczas  sprawował urząd ministra kultury i komunikacji w rządzie, którym kierował Jacques Chirac – pisał do Jean-François DENIAU,  który lobbował na rzecz zorganizowania wystawy Józefa Czapskiego w Paryżu.

Czapski siedział w teatrze obok Jerzego Giedroycia. Był to 1956 rok. Paryż… I szkicował, oglądając aktorów w Magie Rouge.

Kiedy Camus dostał Nobla, Czapski powiedział do przyjaciela autora Dżumy, że bardzo żałuje , że on ją dostał. Przyjaciel się obruszył. Po lata w eseju pośmiertnym ku czci Camusa, Czapski podtrzymał swoją opinię i uzasadnił, że otrzymanie przez niego Nobla spowodowało, że „stał się pastwą dziennikarzy i (…) wszystkich przyjeżdżających do Paryża, z całego świata, literatów i półliteratów: dla nich literatura francuska to był Camus. Dziś wiem, jak sam nad tym cierpiał, jak mu fasada niezłomna, bohaterska i kryształowo czysta była  boleśnie przykra”.

– Bardzo się cieszę, że w filmie pokazano kadry z retrospektywnej wystawy Nicolas de Staël w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Paryżu.  O fascynacji tym malarzem wspomniał w filmie dyrektor muzeum, Fabrice Hergott. To kolejny krok, by twórczością polskiego artysty zainteresować  Francję, w której – nie z własnej woli – spędził ponad 50 lat życia.

2024 rok – 100 lat temu, 29 października, urodził się Zbigniew Herbert. Nie pisał wierszy na cześć Stalina, środowiska lewicowe nie poparły jego kandydatury do Nagrody Nobla, wręcz utrudniały…

Film „Nieproszony gość” został przygotowany dla TVP Historia we wrześniu 2023 roku.  Tomasz Kamiński zrealizował go w ramach konkursu dla oddziałów terenowych TVP. W filmie występują: Anna Bernhardt, Elżbieta Skoczek, prof. Tadeusz Wolsza,  dr Małgorzata Ptasińska, prof. Stéphane Courtois, prof. Sophie Coeuré, prof. Joanna Nowicki, prof. Zbigniew Giżyński.

W filmie występują: Anna Bernhardt, Elżbieta Skoczek, prof. Tadeusz Wolsza,  dr Małgorzata Ptasińska, , prof. Stéphane Courtois, prof. Sophie Coeuré, prof. Joanna Nowicki, prof. Zbigniew Giżyński.

Patricia Neway.  W opisach obrazów, które nadawał Józef Czapski błędnie wpisywał jej nazwisko jako Newey.

Co ciekawe, pierwszym właścicielem „Pieska”  nie był mariz Gilles de Boisgelin. Kupił go za 2000 fr (już w kwietniu 1971 roku) Jacques Desbrière. Wiemy nawet, kiedy dokładnie Czapski otrzymał gotówkę. By nie zapomnieć odnotował: „Wpłacił mi przed wyjazdem do Savony”.

Początek 1985 roku. W tych dniach, po przebytym ostrym zapaleniu płuc, odwiedza go lekarz. Rozmawiają. Gdy malarz mówi mu o niemocy psychicznej, ten wstaje, zamyka drzwi do pokoju i proponuje mu usługę „ułatwienia śmierci”.

Od 2020 do 2023 roku trwał kolejny remont Pałacu Popielów w Kurozwękach. Obrazy Czapskiego w tym okresie były wpożyczane na wystawy m.in. do Szwajcarii, Krakowa, Warszawy, Sandomierza. Końcem kwietnia 2023 roku została przygotowana przez Elżbietę Skoczek wystawa w części Muzeum Cztery Rodziny. Powstało ono na ostatniej kondygnacji pałacu. Najcenniejszym jego obiektem jest Madonna z Dzieciątkiem z włoskiego quattrocenta (wczesnego renesansu) pędzla florenckiego malarza Francesco d’Antonio Zacchi, zwanego „Il Balletto”.

Nie był to jedyny powód. Sprzeciw rodziny. Choć na pewno najważniejszy. O innych wspominają: Maria Czapska (w dzienniku niepublikowanym) oraz Józef Czapski (fragmenty z dzienników zostały opublikowane, ale więcej informacji znajduje się w rękopisach).

– Dzieła Czapskiego są w kolekcjach spadkobierców dyplomatów francuskich, irackich, angielskich, amerykańskich, szwajcarskich, belgijskich, kanadyjskich. Wspomnę tylko, że we Francji znajdują się obrazy Czapskiego w kolekcjach prywatnych, w których są także obrazy mistrzów Czapskiego: Paula Cézanne’a, Pierre’a Bonnarda, Nicolas de Staëla, Giorgio Morandiego, czy Henri Matisse’a.

Była matką ośmiorga dzieci. Niestety zmarła  13 sierpnia w 1903 roku, w wieku 36 lat, chwilę po urodzeniu ostatniego dziecka, dziewczynki. Józef Czapski stracił matkę w wieku 7 lat. Matka nauczyła go szanowania Polski i wiary katolickiej.

Według dotychczasowej wiedzy i dokumentów Józef Czapski urodził się 3 kwietnia 1896 r. Taka data figuruje w  jego dokumentach (paszporty, dokumenty wojskowe) i taką też on sam podawał. Jednak w Archiwum Józefa Czapskiego w Muzeum Narodowym w Krakowie, znajduje się  odpis metryki z kościoła św. Mikołaja w Pradze. Jak poinformował Janusz Nowak, o odpisy metryk […]

Obrazy Józefa Czapskiego są eksponowane na ostatniej kondygnacji pałacu w powstałym w 2023 roku Muzeum Cztery Rodziny. Kuratorką wystawy jest Elżbieta Skoczek. Pałac jest otwarty dla zwiedzających codziennie od godz. 10-18. Bilet do muzeum kosztuje: normalny 17 zł, ulgowy 14 zł.

Czapskiego komunistyczni dziennikarze opisali, jako tego, który „miał kierować wszystkimi zbrodniczymi działaniami tej faszystowskiej armii Andersa i dysponował całym archiwum armii ” (w tym przypadku komunistyczni dziennikarze się nie mylili: Czapski przechowywał i zarządzał archiwaliami) . Opublikowano także zdjęcie i zaznaczono krzyżykiem okno pokoju, w którym w 1947 roku w Paryżu mieszkał Józef Czapski. Nie był to oczywiście Hotel Lambert, tylko kamienica nieopodal. Ujawnienie miejsca mieszkania Czapskiego w komunistycznej prasie spowodowało, że musiał w pewnym momencie zmienić miejsce pobytu ze względu na lęk przed komunistycznymi bojówkami.

4 lipca 2023 roku premierę miała książka „Najwyższy człowiek świata”.  Wydawnictwo a5 otrzymało dotację na jej wydanie.  Adam Zagajewski jeszcze w 2019 roku rozpoczął pisanie kolejnych esejów, które słowem przybliżałyby sylwetkę Czapskiego. Nagła śmierć poety przerwała pracę.

Rysunki Czapskiego przedstawiające Krystynę Teresę Czarnocką znalazły się w kolekcji markiza Michaela Popiela de Boisgelin. Z okazji urodzin Józefa Czapskiego, w kwietniu  2024 roku, zostaną pokazane po raz pierwszy – publicznie – na  wystawie w Pałacu Popielów w Kurozwękach, którą to ekspozycje – wraz z nieznanymi wspomnieniami o pobycie Józefa Czapskiego w Belgii przygotowuje Elżbieta Skoczek, dyrektor Festiwalu Józefa Czapskiego.  

Jolanta z Wańkowiczów zmarła mając niespełna 41 lat. Stało się to w Paryżu. Urodziła się w 1923 roku. Ojcem jej był Witold Klemens Wańkowicz herbu Lis, a matką Jolanta Römer herbu Laski.  Rodzice jej bywali np. na przyjęciach u hrabiny Olgi Plater-Zyberk. I ciekawostka. Ojciec Jolanty  urodził się w 11.04.1888 w Warszawie, a zmarł 31.08.1948 w Waszyngtonie. Został pochowany na […]

Na podstawie dzienników malarza datowanie dzieł  ustalił w 2021 roku Janusz Nowak.

„Nie dać się rozpłynąć przez lenistwo, które idzie od niemocy fizycznej. […] Moje próby malowania, to ucieczka od letargu! {…] Ten chaos życia, którego koloryt się co sekundę zmienia. […] Czuję się jakąś galaretą, pustą fasadą – i jedyny mój ratunek: krótkie błyski modlitwy”.