Józef Czapski w 1952 roku przed komisją Maddena (Ray J. MADDEN, George A. DONDERO, Daniel J. FLOOD, Alvin E. O’KONSKI i T.M. MACHROWICZ) na pytanie: Kto w Pana opinii popełnił te morderstwa w Katyniu?, odpowiedział: „Po pierwsze, nie mam żadnej wątpliwości, że zamordowani zostali ci ludzie przez Sowiety. Drugi punkt, muszę powiedzieć, że zapominamy iż Rosja Sowiecka jest państwem najbardziej zcentralizowanym (jako rozkazodawstwo). I dlatego za morderstwo nie jest odpowiedzialny jakiś sadysta enkawudysta, ale odpowiedzialny jest Baria i Stalin”.
Było to bardzo odważne stwierdzenie, Stalin wtedy jeszcze żył. Aż dziwne, że Czapski nie zginął w jakimś dziwnym wypadku…
11 kwietnia 2017 roku Instytu Pamięci Narodowej opublikował „Mord w lesie katyńskim”. Jest to pierwszy tom materiałów tzw. komisji Maddena, przetłumaczonych na język polskim. Amerykanie przesłuchali przed komisją, którą kierował Ray Madden wielu ważnych polityków i pracowników wywiadu, a także m.in. ekspertów, którzy brali udział w pracach ekshumacyjnych w Katyniu, gdy Niemcy w 1943 roku odkryli ciała tysięcy Polaków. Wśród osób zeznających przed komisją byli premier Stanisław Mikołajczyk, Józef Czapski, który zajmował się poszukiwaniem „zaginionych” polskich oficerów, czy Tadeusz Romer, były polski ambasador w ZSRS.
Amerykańscy śledczy nie mieli wątpliwości, że to Związek Sowiecki odpowiada za zagładę Polaków. Na nic zdały się protesty przedstawicieli ZSRS, którzy w czasie tych prac zaatakowali kongresmenów za „odgrzewanie hitlerowskiej prowokacji w tzw. sprawie Katynia”.
– Przed Komisją Maddena używano nawet terminu „katynizm” na określenie szczególnie okrutnych zbrodni wojennych. Wnioski amerykańskiej komisji także były jednoznaczne: odpowiedzialnych za zbrodnię katyńską trzeba postawić przed międzynarodowym sądem – mówił dr Witold Wasilewski.
Wśród zamordowanych była elita przedwojennej Polski: oficerowie Wojska Polskiego, policjanci i oficerowie rezerwy: lekarze, profesorowie, prawnicy, nauczyciele, inżynierowie, duchowni. W tym samym czasie, kiedy NKWD mordowało polskich jeńców i więźniów, ich rodziny stały się ofiarami masowej deportacji w głąb Związku Sowieckiego, przeprowadzonej również przez władze w Moskwie.
Kolejne dwa tomy, zawierające zapis przesłuchań przed komisją oraz kolejne dokumenty, mają się ukazać w 2018 i 2019 roku.
(fot. Marcin Jurkiewicz/IPN)
Poniżej fragment wystąpienia Czapskiego przed komisją Maddena (z archiwum INA.FR). Czapski mówił przed komisją przeszło godzinę i pięćdziesiąt minut.
