Fundacja SUSEIA i Elżbieta Skoczek, dyrektor Festiwalu Józefa Czapskiego zapraszają dyrektorów szkół ponadpodstawowych do zgłaszania udziału klas w bezpłatnych lekcjach o Czapskim.
Lekcje poprowadzi Elżbieta Skoczek.
Zgłoszenia przyjmowane są pod adresem: info[małpa]jozefczapski.pl
2026 r. ROKIEM JÓZEFA CZAPSKIEGO (ustanowiony uchwałą Sejmu – wrzesień 2025).
Fragment uchwały przygotowanej przez posłów z Koalicji Obywatelskiej.
Treść uchwały:
„Uchwała Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej
w sprawie ustanowienia roku 2026 Rokiem Józefa Czapskiego W 2026 roku przypada 130. rocznica urodzin Józefa Czapskiego, niezwykłego artysty, a zarazem „wielkiego Polaka i Europejczyka”. Czapski dał świadectwo zarówno okrucieństw, jak i piękna oraz pragnienia prawdy w XX wieku.
Józef Czapski (1896–1993) był wybitnym malarzem, jednym z czołowych przedstawicieli środowiska „kapistów”, które odegrało kluczową rolę w polskiej sztuce dwudziestolecia międzywojennego. Był także znakomitym pisarzem, autorem głębokich esejów o sztuce i literaturze oraz unikalnych dzienników obejmujących około trzystu zeszytów.
Jako uczestnik wojny polsko-bolszewickiej został odznaczony Orderem Virtuti Militari.
We wrześniu 1939 roku trafił do niewoli sowieckiej Armii Czerwonej, był świadkiem zbrodni katyńskiej i oficerem armii gen. Władysława Andersa. W swojej książce Na nieludzkiej ziemi przedstawił wstrząsający obraz Związku Sowieckiego w czasie II wojny światowej.
Po wojnie, jako emigrant, współtworzył paryską „Kulturę” z Jerzym Giedroyciem.
Czapski był jednym z prekursorów pojednania polsko-ukraińskiego i idei zjednoczonej Europy. Już w latach 50. XX wieku próbował przekonywać „możnych tego świata” do budowy porozumienia między narodami. Jego życiorys, naznaczony arystokratycznym pochodzeniem – urodził się w Pradze i wychował pod Mińskiem – łączył się z najszczerzej demokratycznymi przekonaniami. Czapski czuł się równie dobrze w Warszawie, jak i w Paryżu, łącząc głęboką europejskość z polskim patriotyzmem.
W komunistycznej Polsce był uznawany za wroga i objęty zakazem publikacji. Jego twórczość powracała dzięki wydawnictwom podziemnym, a później za sprawą licznych publikacji i wystaw. Postać Józefa Czapskiego zasługuje na szerokie poznanie i może stanowić inspirację dla współczesnych, zwłaszcza młodych Polaków, w ich drodze do mądrej, świadomej polskości i jednocześnie otwartej europejskości.
W związku z wybitnym dorobkiem Józefa Czapskiego, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, przekonany o wyjątkowym znaczeniu wykonanej przez Józefa Czapskiego pracy, ustanawia
rok 2026 Rokiem Józefa Czapskiego.
Uzasadnienie
Urodzony w 1896 roku Józef Czapski, potomek europejskiego rodu, w którego genealogii odnaleźć można Czechów, Austriaków, Niemców i Rosjan, był Polakiem z wyboru.
Brał udział w I wojnie światowej, współtworząc I Pułk Ułanów Krechowieckich, gdzie poznał rotmistrza Władysława Andersa. Walczył również w wojnie polsko-bolszewickiej, za co został odznaczony Orderem Virtuti Militari. Po zakończeniu działań wojennych zapisał się do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
Wkrótce, wraz z innymi malarzami, m.in. Janem Cybisem, Zygmuntem Waliszewskim i Arturem Nacht-Samborskim, wyjechał do Paryża, gdzie współtworzył grupę „kapistów”. To środowisko artystyczne wywarło ogromny wpływ na polską sztukę przez kolejne dekady.
Okres twórczej aktywności Czapskiego w międzywojniu przerwała mobilizacja w sierpniu 1939 roku. 27 września 1939 roku dostał się do niewoli sowieckiej. Był więziony w Starobielsku, Pawliszczew Borze i Griazowcu. Jako jeden z ostatnich jeńców opuścił obóz w Starobielsku, unikając rozstrzelania.
Po zwolnieniu z niewoli wstąpił do tworzącej się w ZSRR Armii Andersa, z którą przeszedł cały szlak bojowy. Jako szef Wydziału Propagandy i Informacji 2. Korpusu nadzorował pracę Jerzego Giedroycia, z czasem stając się jego bliskim współpracownikiem i przyjacielem.
5 października 1944 roku Czapski wystosował list otwarty do Jacques’a Maritaina i François Mauriaca w sprawie dramatu Powstania Warszawskiego.
Od 1946 roku aż do śmierci był związany z Instytutem Literackim, najpierw w Rzymie, a później w Paryżu. Był jednym z autorów „Kultury” od pierwszego numeru. Jako malarz i rysownik Józef Czapski wyróżniał się wyjątkową wrażliwością. Był także wybitnym pisarzem, krytykiem sztuki i autorem unikalnych dzienników, obejmujących około trzystu zeszytów. Te dzieła, pełne rysunków, cytatów, autografów i wycinków, stanowią niezwykły kolaż, zamknięty w skromnych, płócienno-kartonowych oprawach.
Ocalały z masakry katyńskiej, Czapski stał się świadkiem historii i jednym z jej najważniejszych kronikarzy. Obok Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i Aleksandra Sołżenicyna dał świadectwo sowieckim zbrodniom. Jego książka „Na nieludzkiej ziemi” jest najczęściej tłumaczonym dziełem Czapskiego” […]
