Od śmierci malarza minie w 2023 roku 30 lat. Tyle musieliśmy czekać, by poznać pierwsze 4 z 283 istniejących dziś i zlokalizowanych dzienników Czapskiego.
Według Janusza Nowaka, który je odczytał i nadal odczuje (razem ze swoją żoną Marią) kolejne kajety, Czapski pisał dziennik od 1915 roku, czyli od 19. do 96. roku życia (do 1992 roku). Tomy z lat 1941–1992 (275 woluminów) znajdują się w Muzeum Narodowym w Krakowie. Gdyby je ułożyć jeden przy drugim, to zajęłyby od 6.5-7 metrów bieżących.
Tomy z lat 1915–1939 według relacji Marii Czapskiej i Ludwika Heringa miały spłonąć w czasie powstania warszawskiego… Z taką świadomością do końca swoich dni żył Czapski.
Dzienniki te mogły się jednak zachować, gdyż Ludwik Hering pisał do Czapskiego, że po przyjściu do pracowni na Filtrowej, chcąc zabezpieczyć m.in. obrazy i dzienniki, nie znalazł ich. Kto więc je zabrał? Mogła to zrobić Marynia? Wiemy, że ona je nie przeniosła w inne miejsce.
Według Elżbiety Skoczek, trop – po przejrzeniu dokumentów osobistych innych osób z kręgu Czapskiego – wskazuje na jeszcze jednego przyjaciela, który miał także klucze do jego pracowni. Skoro zapisy wskazują na to, że zabrał dzienniki Czapskiego i je zabezpieczył, to dlaczego po wojnie chciał, by dzienniki nie ukazały się światu i samemu Czapskiemu, który przeżył wojnę i osiadł we Francji? Dlaczego o ich istnieniu przyjaciel nie powiedział właścicielowi? Gdzie teraz mogą być dzienniki? Skoro jego archiwum ocalało, to może i dzienniki Czapskiego leżą w pudle i czekają na wyjście z ciemności…To trudne śledztwo, ale trzeba do końca to sprawdzić.
Dziennik prowadzony zaś od 1939 roku, podczas wojennej tułaczki Czapskiego, ulegał zniszczeniu, został w jakiejś części przepisany przez autora do późniejszych tomów. Dzienniki z obozów sowieckich (październik 1939 – sierpień 1941) zachowały się i pozostają w rękach prywatnych.
Wydany w czerwcu 2022 roku „Dziennik wojenny” obejmuje odczytane zapisy z 4 zeszytów. Na okładkach autor zapisywał tytuły kajetów i daty: „Album graniczny (22 III 1942 – 20 VII 1942)”; „Od Meszhedu (8 IX 1942 – 25 V 1943); „Palestyna i Egipt (27 V 1943 – 23 XII 1943); „Zagadnienia malarskie (26 XII 1943 – 31 III 1944)”.
Zapraszam na spotkanie z Januszem S. Nowakiem i Mikołajem Nowakiem-Rogozińskim pt. „Dziennik wojenny Józefa Czapskiego”, 23 czerwca 2022 roku o godz. 18.00 w kawiarni w Pawilonie Józefa Czapskiego w Krakowie, przy ul. Piłsudskiego 12.
Wstęp wolny. Spotkanie poprowadzi Agnieszka Kosińska.
