Według dotychczasowej wiedzy i dokumentów Józef Czapski urodził się 3 kwietnia 1896 r. Taka data figuruje w jego dokumentach (paszporty, dokumenty wojskowe) i taką też on sam podawał.
Jednak w Archiwum Józefa Czapskiego w Muzeum Narodowym w Krakowie, znajduje się odpis metryki z kościoła św. Mikołaja w Pradze. Jak poinformował Janusz Nowak, o odpisy metryk Maria Czapska i Józef Czapski poprosili latem 1930 roku . Były im one potrzebne najpewniej do przygotowania spraw spadkowych swojego ojca Jerzego Czapskiego, który zmarł 26 lipca 1930 r. w wieku 68 lat. W metryce wystawionej z datą 19 sierpnia 1930 r. czytamy, że Józef Czapski urodził się 2 IV 1896 r. Poród odbierała akuszerka Gabriela Suda w Pradze. Ochrzczony został dwa dni później 4 IV 1896 r. przez księdza Wenzela (Vaclava) Stejskala w kościele św. Mikołaja.
Dlaczego więc Józef Czapski, mając odpis metryki, nie skorygował w swoich dokumentach daty urodzin? Czyżby w odpisie pojawił się błąd? Odpis metryki jest potwierdzony przez Urząd Parafii św. Mikołaja 19 października 1930 r., kolejne poświadczenie przez sąd Praga-Zapad „25 rijna (października) 1930”. A w Warszawie odpis metryki został potwierdzony dodatkowo przez tłumacza przysięgłego 17 listopada 1930 r.
Także metryki, które ojciec – Jerzy Czapski – przedstawił w 1898 roku w Departamencie Heroldii Senatu Rządzącego w Petersburgu także podają datę 2 kwietnia.
Jak wiemy, Zofia Hertz też podawała inną datę urodzenia, rok. Urodziła się w 1910 roku, zaś oficjalnie w dokumentach podawany jest rok 1911. W jej przypadku być może wojenne losy spowodowały pomyłkę lub ona sama świadomie wprowadziła zmianę roku urodzenia?
Miejsce urodzenia Józefa Czapskiego
Dziadek Józefa Czapskiego ze strony matki – Józefy Leopoldyny – hrabia Fryderyk z Thunów–Hohenstein miał posiadłość u stóp Hradczan, Pałac Thunów.
Czapski urodził się w Pradze, w mieszkaniu wuja (starszego brata ze strony matki) Franciszka Thuna, wieloletniego namiestnika Czech i późniejszego (w latach 1898 – 1899) premiera Austrii. Kiedy się urodził autor „Wspomnień starobielskich”, premierem Austrii był Polak – Kazimierz Badeni, który osobiście rywalizował z wujem Czapskiego, choć – jak mówił Franz Thun – „obaj starali się o uczciwe zrównanie interesów czeskich i niemieckich w Czechach, przede wszystkim wspierając znaczenie czeskiego jako języka urzędowego”.
W którym miejscu dokładnie urodził się Józef Czapski?
Literatura podaje, że w Pałacu Thunów. W Pradze przy ul. Sněmovni były dwa Pałace Thunów . Jeden przy ul. Thunovskiej 14, róg Sněmovni (dzisiaj mieści się tu Ambasada Wielkiej Brytanii), drugi to ten, w którym dzisiaj jest Parlament Republiki Czeskiej (także przy ul. Sněmovni). W czasie, gdy rodził się Józef Czapski ten drugi pałac był już wówczas budynkiem państwowym przebudowanym dla potrzeb Sejmu Królestwa Czeskiego. Trzeci mieścił się przy ul. Nerudovej 20, głównej ulicy Małej Strany (dzisiaj ambasada Włoch).
Czy był to więc pałac na Thunovskiej 14 czy przy Nerudovej 20?
Maria Czapska opisuje, że pokój dziecinny był nad bramą wjazdową i dzieci sypały pożywienie gołębiom na skrzydła wspaniałych orłów zdobiących tę bramę.
To wskazywałoby na pałac przy ul. Nerudovej 20, więc tutaj w połowie listopada 2021 roku pojawi się tablica upamiętniająca miejsce narodzin Czapskiego.
Autor tekstu: Elżbieta Skoczek
Na zdjęciu: Józef Czapski (Archives d’Art A&A Orawski)
