Festiwal Józefa Czapskiego 2017/2018 – informacja prasowa

„Chciałbym, żeby moje płótna najlepsze były w Polsce, żadne Ameryki, żadna Francja mnie nie kuszą” –Józef Czapski do Jana Cybisa (korespondencja, archiwum Jacka Cybisa)

Program Festiwalu Józefa Czapskiego – pobierz plik pdf

W dniach od 5.10-28.02.2018 roku w Polsce, Francji i Rosji odbędą się wydarzenia pierwszej edycji Festiwalu Józefa Czapskiego. Inicjatorką, pomysłodawczynią oraz koordynatorką działań festiwalu jest Elżbieta Skoczek, która wydaje stronę www.jozefczapski.pl oraz przygotowuje jego biografię. Organizatorem jest FUNDACJA SUSEIA.

– Dla Czapskiego ważne było malarstwo. Nie mogąc wrócić po wojnie do Polski,chciał, żeby jego najbliżsi, którzy żyją w ojczyźnie zniewolonej komunizmem mieli z nim kontakt poprzez to, co namalował. Idea jaka przyświecała mi przy tej pierwszej edycji festiwalu koncentrowała się na tym, co najważniejsze, na pokazaniu jego malarstwa. Spełniając marzenia malarza, chciałam, by instytucje, które posiadają w swoich zbiorach jego dzieła wyciągnęły je z magazynów i pokazały widzom, zaś instytucje, które na co dzień eksponują prace (np. na wystawach stałych) zorganizowały w ich kontekście spotkania poświęcone Józefowi Czapskiemu. Cieszę się, że zaproszenie do udziału w festiwalu przyjęło z entuzjazmem tak wiele instytucji i osób prywatnych.

Na 12 festiwalowych wystawach zaprezentowanych będzie aż 120 rzadko dostępnych dla publiczności prac, które na co dzień zamknięte są w magazynach instytucji państwowych lub w prywatnych kolekcjach. Odbędzie się także kilkanaście wykładów i spotkań. W 15 miejscach w Polsce miłośnicy twórczości autora „Na nieludzkiej ziemi” będą mogli odkryć i zobaczyć nowe prace artysty, niektóre z nich nigdy w Polsce nie były pokazywane. Jeden z obrazów Czapskiego z prywatnej kolekcji został przywieziony specjalnie z Nowego Jorku, by – w Piękna Gallery w Warszawie – mogła go zobaczyć polska publiczność. Dzieła Czapskiego będzie można zobaczyć – w czasie specjalnego wykładu, który odbędzie się w niedostępnym na co dzień mieszkaniu Czesława Miłosza w Krakowie.

We Francji w Dzień Zaduszny zostaną zapalone znicze na grobie artysty. Dzięki współpracy FUNDACJI SUSEIA i Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura odbędzie się 2.11.2017 roku o godz. 14.00 specjalne oprowadzanie gości po siedzibie paryskiej Kultury, gdzie od czasu zakończenia II wojny światowej aż do śmierci zamieszkał Czapski. Będzie można zobaczyć kolekcję dzieł, która jest w posiadaniu Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura, które to opiekuje się całym archiwum Wydawnictwa Instytut Literacki. Ponadto w Centre du Dialoque u Pallotynów w Paryżu 3.11. 2017 r. o godz. 18.00 odbędzie się wieczór wspomnień, w czasie którego będzie można posłuchać opowieści osób, które znały pisarza i malarza.

W Rosji (20.10.2017 r. o godz. 16.00) Pani Tatiana Kosinova, która opracowała szlak Józefa Czapskiego, oprowadzi zainteresowanych po Petersburgu. Pokaże miejsca, w których malarz bywał w latach 1912–1919.

Wydarzeniem otwierającym Festiwal Józefa Czapskiego będzie wyjątkowy pokaz obrazów Józefa Czapskiego z prywatnej kolekcji Krzysztofa Musiała. Na to wydarzenia zaprasza warszawska Galeria aTAK. W czasie wernisażu nowe wątki z biografii malarza odsłoni wspomnienie Jacka Cybisa, syna malarza Jana Cybisa. W katalogu, który będzie towarzyszył tej wystawie Krzysztof Musiał tak napisał:

„Wystawa w Galerii aTAK pokazuje obrazy Józefa Czapskiego, a towarzyszą tej prezentacji portrety jego przyjaciół z Grupy Kapistów. Tę niewielką galerię portretów i autoportretów traktuję jako zaproszenie przyjaciół Czapskiego na wernisaż jego malarstwa w skromnych progach Galerii aTAK. Wierzę, że Józef Czapski byłby zadowolony z takiego kameralnego spotkania ze swoimi kolegami malarzami”.

Kolejnym ważnym punktem na mapie festiwalu będzie wystawa w Warszawie pt. Czapski dzisiaj. Malarstwo i rysunek. Praca artysty ze zbiorów Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. (Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, ul. Dziekania 1). Wystawa czynna do 28.02.2018 r. Po 31 latach zostanie ponownie pokazana na wystawie kolekcja dzieł Czapskiego zapoczątkowana przez ks. Andrzeja Przekazińskiego, który w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku kupował jego rysunki. Jest to największy zbiór rysunków Czapskiego (poza oczywiście Archiwum Józefa Czapskiego, które jest w posiadaniu Muzeum Narodowego w Krakowie i które na co dzień nie jest pokazywane). W 1986 roku, jeszcze za życia Czapskiego, odbyła się w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej wystawa dzieł malarza, który jednak nie mógł na nią przyjechać. 90-letni, słabowidzący malarz był wzruszony tym, że przy końcu swego życia doczekał tej chwili, gdy jego malarstwo jest pokazywane w odradzającej się z niewoli komunizmu ojczyźnie. Ktoś wówczas przywiózł kasetę z nagranym głosem Czapskiego, który dziękował obecnym na wernisażu za trud zorganizowania ekspozycji. Ludmiła Murawska-Péju, siostrzenica Ludwika Heringa, najbliższego przyjaciela Czapskiego była wzruszona i oniemiała, gdy z głośników usłyszała głos malarza.

Większość prac Czapskiego z okresu przedwojennego została zniszczona w czasie Powstania Warszawskiego. Dlatego tym cenniejsze jest to, że będzie można zobaczyć obraz z 1937 roku „Widok z sopockiej plaży” w Muzeum Sopotu. Tam także zostaną wyemitowane filmy: Józef Czapski „Świadek wieku”, reż. Andrzej Wolski, 2015 r. oraz Józef Czapski „Świadek historii”, reż. Ewa Cendracka, 1989. Muzeum Narodowe w Warszawie pokaże także dwa obrazy z okresu przedwojennego w ramach specjalnego Wieczoru w Muzeum. Będą to: „Portret kobiety w pasiastym żakiecie” z 1934 roku oraz „Alejka w parku” z 1933 roku. W Muzeum Śląskim w Katowicach znajduje się najstarszy obraz pokazywany obecnie w Polsce. To „Montredon koło Marsylii” (z prywatnej kolekcji) i najprawdopodobniej powstał w latach 1928 – 1930, w czasie wyjazdu Czapskiego z kapistami do Francji. Janusz Nowak, który potrafi odczytywać pismo malarza, kustosz z Muzeum Narodowego w Krakowie wygłosi przy obrazach z kolekcji Muzeum Śląskiego wykład „Od dziennika do obrazu”.

Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu po raz pierwszy pokaże zbiory zgromadzone w Archiwum Emigracji. Znajduje się tam wspaniały zbiór rysunków pochodzący z darów od różnych osób, m.in. od spadkobierców poety Wacława Iwaniuka.

Festiwal Józefa Czapskiego zawita także do Nielepic, podkrakowskiej wioski, gdzie przekazane Fundacji SUSEIA przez Michała Popiela de Boisgelin z Pałacu w Kurozwękach kopie obrazów Józefa Czapskiego zostaną udostępnione szkole. W pałacu w Kurozwękach mieści się największa prywatna kolekcja dzieł malarza, która jest na co dzień udostępniana publiczności. Kopie obrazów zostały namalowane na zlecenie Muzeum Narodowego w Krakowie w ramach projektu Budowy Pawilonu Józefa Czapskiego. Dzięki Stowarzyszeniu Instytut Literacki Kultura z Maisons-Laffitte w szkole pojawią się także podarowane egzemplarze Kultury z tekstami pisarza, autora „Na nieludzkiej ziemi”. Także wydawnictwo ZNAK przekazało egzemplarze książek Czapskiego.

Józef Czapski – Najważniejsze było malarstwo

Pisał o tym w intymnych listach do przyjaciół: Ludwika Heringa, Zygmunta Mycielskiego. Chciał, by najbliżsi, którzy pozostali w Polsce po II wojnie światowej mogli choć na chwilę zobaczyć to, co dla niego stanowiło istotę życia – malarstwo. Cieszył się z każdej wystawy, która odbywała się czy to w Paryżu, Londynie, czy Szwajcarii. Martwił się, że jego malarstwo nie może być pokazywane w Polsce.

W powojennej Polsce jego nazwisko (jako świadka Katynia, ocalonego do kuli w tył głowy) znajdowało się na specjalnej liście osób objętych całkowitym zakazem publikacji. Zalecenia cenzorskie dotyczące jego osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o cenzurze opublikował notkę informacyjną nr 9 z 1975 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów brzmiały: „(…) w stosunku do niżej wymienionych pisarzy, naukowców i publicystów przebywających na emigracji (w większości współpracowników wrogich wydawnictw i środków propagandy antypolskiej) należy przyjąć zasadę bezwarunkowego eliminowania ich nazwisk oraz wzmianek o ich twórczości, poza krytycznymi, z prasy, radia i TV oraz publikacji nieperiodycznych o nienaukowym charakterze (literatura piękna, publicystyka, eseistyka)”.

Jedynie w okresie odwilży udało się zorganizować dwie wystawy: w 1957 roku w Muzeum Narodowym w Poznaniu i w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Na kolejną trzeba było czekać do 1986 r.

Oprawa graficzna festiwalu : Artur Majka, z Paryża

Instytucje biorące udział w Festiwalu Józefa Czapskiego:

Muzeum Archidiecezji Warszawskiej
Muzeum Narodowe w Warszawie,
Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku,
Muzeum Literatury w Warszawie reprezentowane przez Muzeum Witolda Gombrowicza we Wsoli,
Muzeum Śląskie w Katowicach,
Muzeum Sopotu,
Muzeum Uniwersyteckie oraz Archiwum Emigracji w Toruniu
Krakowskie Biuro Festiwalowe, operator programu Kraków Miasto Literatury UNESCO
Muzeum Narodowe w Krakowie,
Fundacji Polskiej Sztuki Nowoczesnej z Warszawy,
Stowarzyszenie Instytut Literacki Kultura z Maisons – Laffitte,
Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego Pallotyni z Paryża
Stowarzyszenie Artystów i Literatów Croqius z Paryża