Od śmierci Czapskiego (zmarł w 1993 roku) minęło już 26 lat. Od napisania przez Murielle Gagnebin pierwszej (ważnej !) analizy jego malarstwa (wydanej w 1974 r. w języku francuskim) – 44 lata. Autorka postanowiła, że to już najwyższy czas, by przyjrzeć się malarstwu autora Oka ponownie i pokazać spectrum jego późniejszych dzieł. Reedycja książki z 1974 roku została uzupełniona o nowe spojrzenie i otwarcie twórczość malarza na nowe pytania natury plastycznej, ale także filozoficznej i psychoanalitycznej. To jest książka o Czapskim – artyście. Badanie szczegółów jego życia pozostawia autorka biografom; jednak dzieli się w tej nowej książce swoimi wspomnieniami.
Gagnebin nazywa malarstwo Czapskiego „teatrem codzienności”: małe kawiarnie, metro, podmiejskie pociągi, hale, poczekalnia, czyli te chwile, w których człowiek myśli, że marnuje swój czas. Czapski uwielbiał jednak te miejsca obserwować. Życie ludzi w teatrze, jakim staje się ulica – to spektakl żywy, niekiedy pokazujący grozę i cierpienie. Bacznie go obserwował. Otwierał notes i rysował: zmęczonego mężczyznę, starą kobietę, pary szybko przemieszczające się na tle reklam. Pary w kawiarni, kobiety w oknach rozsuwające kotary, ludzie w metrze, samochody.
Do tego dochodziła jeszcze miłość do teatru. Madeleine Renaud, Michael Lonsdale, Marc Eyraud, Roger Blin, Pierre Vial – to tylko niektórzy artyści, których oglądał i podziwiał. Rysował też aktorów życia intelektualnego swoich czasów: André Malraux, Gabriela Marcela grającego na fortepianie, François Mauriaca, André Maurois, Daniela Halévy, Aldous Huxleya, rosyjskiego pisarz Aleksieja Remizowa, dramatopisarza Sławomira Mrożka, Aleksandra Wata i wielu innych.
W obrazach Czapski tworzy układy nieoczekiwane, z bardzo konkretnym kadrowaniem: czasami wzór zderza się z krawędziami obrazu. Ten swoisty album z jego rysunkami i obrazami odtworzy tym samym życie artystyczne i literackie Paryża, Francji z lat 1960-1980. Ta książka ujawnia kilka z tych rysunków, wśród których Murielle Gagnebin rozróżnia cztery typy cech charakterystycznych dla twórczości Czapskiego i je szczegółowo omawia.
Czapski jest znany w Polsce, w USA i Europie ze swojej politycznej odwagi. Poszukiwał zamordowanych w Katyniu, świadczył przed komisjami międzynarodowymi o zbrodni sowieckiej, miał odwagę powiedzieć (przed 1953 rokiem!), gdy Stalin jeszcze żył, że to z jego rozkazu i Berii zamordowano ponad 21 tysięcy Polaków i zakopano w dołach w okolicach Smoleńska i Katynia.
Dla Murielle Gagnebin w związku z tym ważne jest dzisiaj, by jak najszybciej umożliwić odbiorcom pokazanie jak najwięcej dzieł, by jego działalność społeczna i polityczna (m.in.w Armii Andersa, w paryskiej Kulturze) pomogła tym samym w odkryciu, zauważeniu przez współczesnych odbiorców jego malarstwa, które dla niego było jedyne, ważne, z którym zmagał się każdego dnia, gdy wypełnił już swoje obowiązki społeczne.
Ta książka to osobista misja autorki, która znała Józefa Czapskiego, a który na swoim egzemplarzu jej pracy „Czapski La main et l’espace” zaznaczył fragmenty, które były dla niego ważne, bo pokazywały jak jego twórczość jest odbierana przez młodą studentkę. Tak jak Czapski na trawniku przed domem Kultury w Maisons-Laffitte organizował dla niej specjalne pokazy, tak teraz ona odwdzięcza mu się promując jego twórczość malarską. Czapski miał szczęście do kobiet, mądrych kobiet, które go otaczały. Pisał o tym w dziennikach (tych, które odczytane nadal czekają na publikację).
W tej edycji książki (w porównaniu do pierwszego wydania z 1974 r.), francuski wydawca Hermann dołączył 40 nowych
rysunków i 90 reprodukcji obrazów (w kolorze- oczywiście!).
Książka będzie dostępna w Polsce na zamówienie, które należy składać na adres: info@jozefczapski.pl
Zamawiający w mailu otrzymają szczegółowe informacje.
Spotkania z autorką są zaplanowane w Polsce w kwietniu 2019 r. Przy ich organizacji współpracuje FUNDACJA SUSEIA. W tej sprawie należy kontaktować się z Elżbietą Skoczek (mail: info@jozefczapski.pl, tel. 505048268)
Murielle Gagnebin poznała Józefa Czapskiego dzięki Jeanne Hersch.
W rozmowie z Magdą Rodak opowiedziała o swojej głębokiej fascynacji malarstwem Czapskiego. Fascynacji od pierwszego obrazu.
Murielle Gagnebin: „Studiowałam na Uniwersytecie Genewskim filozofię oraz literaturę francuską i niemiecką. Skończyłam studia z filozofii, ale została mi do oddania jeszcze praca końcowa. Przyniosłam ją – z trzydniowym opóźnieniem – mojej pani profesor, Jeanne Hersch, która miała polskie korzenie. Musiałam długo czekać na nią w przedpokoju. Nagle zauważyłam tam jakieś obrazy, ustawione przodem do ściany. Po chwili wstałam i zaczęłam je oglądać. Symfonia kolorów, którą zobaczyłam, oszołomiła mnie, choć obrazy były źle oświetlone, odwrócone w stronę ściany i na dodatek do góry nogami. Oglądałam kolejne obrazy i byłam jak ogłuszona.
Nagle weszła Jeanne Hersch i mówi: „Co pani robi, pani ogląda moje rzeczy?”. Odpowiedziałam: „Chciałabym wiedzieć, kto namalował te wspaniałe płótna”. Wtedy odwróciła obrazy. To właśnie wówczas zobaczyłam pierwsze prace Czapskiego. Patrzyłam uważnie, zanurzyłam się w nich… A potem spojrzałam na Jeanne Hersch i powiedziałam: „Chcę napisać książkę o nim, o jego malarstwie”.
To było w 1969 roku. Książka „Czapski La main et l’espace” została wydana w 1974 r. w wydawnictwie L’Age d’Homme – Slavica (nakład wyczerpany)
