4 grudnia 1984 roku Ludwik Hering popełnił samobójstwo. Z dziennika Józefa Czapskiego (nr 212 : 2 XII – 30 XII 1984 r. oryginał) – rękopis, od str. 29 *: Czwartek. Wczoraj wiadomość, że Ludwik umarł. […] Jak niedawno był tu, był właściwie szczęśliwy jak nigdy, czuł się idealnie, nie tylko u Ludki, ale i u Marcela […]
Gombrowicz był zawsze takim, jakim był. Nigdy nie sprzeniewierzył się sobie, dlatego tworzył literaturę dużego formatu. W wielkości jego literatury tkwi wielkość jego własna jako człowieka. Józef Czapski Po siedmiu latach spędzonych w Paryżu z kapistami, Czapski w 1931 roku powrócił do Polski i zamieszkał w Warszawie. Tutaj stał się dla młodych polskich artystów […]
Uczyć się od Jerzego Stempowskiego, jakże on umie odsuwać od siebie, nie widzieć tandenty, książek, obrazów, które mu nie pachną. Józef Czapski Początek znajomości z Jerzym Stempowskim miał miejsce w międzywojennej Warszawie, kiedy to Czapski szukał w różnych miejscach pieniędzy, które pozwoliłyby grupie kapistów wyjechać do Paryża. Dimitrij Władimirowicz Fiłosofow (1872-1940) skierował go wówczas do niego, który […]
Czapski pisał w latach sześćdziesiątych: „Co w Mironie zaraz mnie do niego przekonało, to jego twarz i oczy. Czy czuję naprawdę jego poezję – nie wiem. (…) Jego uwaga głęboka (…) i ta pewność, że mówi się z człowiekiem jakąś władzę, jakąś samoistność w sobie mającym”. Ludwik Hering- przyjaciel malarza pisał o młodym poecie do Czapskiego, do […]
Ulica Sobieskiego 6 w Krakowie. Tutaj w latach sześćdziesiątych mieszkała siostra Lecha Piwowara, Barbara. „Brat Pani był jednym z bardzo bardzo rzadkich przyjaciół moich pierwszej i najcięższej doby Starobielskiej – którego pasje artystyczne intelektualne społeczne były mi tak bliskie. Widywaliśmy się rzadko mieszkając w innych barakach – ale zawsze bardzo serdecznie i blisko” – pisał […]
Autorkę Nocy i dni poznał Czapski w Warszawie w październiku 1927 roku, kiedy to Dimitr Fiłosofow – przyjaciel jeszcze z czasów poszukiwań jeńców polskich w Petersburgu po I wojnie – przyprowadził rodzeństwo Czapskich do Dąbrowskiej. W opublikowanych dotąd zapiskach Józefa Czapskiego nie spotkałam opisu dotyczącego pierwszych chwil tej znajomości. Dzięki notatkom Marii Dąbrowskiej, które ukazały […]
Konstanty Jeleński Eseista, tłumacz, krytyk i publicysta związany z paryską Kulturą. Wypromował Miłosza i Gombrowicza na tzw. Zachodzie, w czasie, kiedy żelazna kurtyna oddzielała Polskę od reszty świata. Skąd jego fascynacja tymi pisarzami? W wywiadzie udzielonym Marii Wiernikowskiej, Konstanty Jeleński zdradził, że w przypadku Gombrowicza to było zaangażowanie w pewnym sensie osobiste. Przeczytał Ferdydurke, gdy miał 15 […]
Gustaw Herling–Grudziński poznał Józefa Czapskiego w Campobasso na krótko przed bitwą pod Monte Casino, „chyba w kwietniu 1944 r. „. Nie pamięta, jak doszło do tego spotkania, lecz żywo w pamięci zachował wieczorny spacer z nim po ciemnych ulicach zaciemnionego miasta. Oprócz myśli wymienianych o nadchodzącej bitwie, rozmawiali o swoich przeżyciach wyniesionych z „nieludzkiej ziemi”. Połączyły […]
O Stanisławie Vincenzie tak pisał Czapski: Nieszczęśliwym jest człowiek, który nie spotkał w życiu nauczyciela, któremu się zdaje, że on jeden, że jego i tylko jego pokolenie się liczy, który nie spotkał w młodości człowieka, jakim dla mojego pokolenia był Vincenz, przyjaciel, który nam odkrywał “testamenta żywotów przeszłych” i był dla nas sumieniem historii. Autor […]
Czapski – jak sam się do tego faktu przyznawał – nigdy nie przejawiał specjalnego zainteresowania poezją Jana Lechonia. W latach dwudziestych, kiedy przyjechał do Polski przesiąknięty był jeszcze literaturą rosyjską, stąd też twórczość całego kręgu Skamandra nie docierała do jego świadomości. Wiersze te zdały mu się pretensjonalne, grymaśne, oddające klimat świata absolutnie mu obcego: „te […]
Początki znajomości datują się na lata trzydzieste, kiedy to Adolf Rudnicki (właściwie: Aron Hirschhorn) przybył do Warszawy z Tarnowa. W 1932 r. dzięki debiutowi powieściowemu – niewielkiej książeczce Szczury – zaistniał w kręgu intelektualistów warszawskich. Pierwszą osobą, która pogratulowała mu pięknego startu był Józef Czapski. Również on w trudnym okresie aklimatyzowania się i urządzania w stolicy młodego pisarza, podtrzymywał […]
Adam Zagajewski w swoim eseju „Piłowanie i błysk” napisał o majątku hrabiego Józefa Czapskiego, czyli o tapczanie w małym pokoiku na górze w siedzibie paryskiej Kultury w Maisons-Laffitte: „Nie było w tym – w tej redukcji – nic uwłaczającego, nie czuło się wcale biedy, przeciwnie, tapczan stał się pałacem: jego wieżami były butelki Morandiego, jego dachem […]
Czapski, niedługo po tym jak zaczął pracować w Wydziale Propagandy Armii Andersa otrzymał list od ambasadora Stanisława Kota z poleceniem skontaktowania się z pisarzem rosyjskim Aleksym Tołstojem. W tym okresie oficjalna opinia sowiecka uważała go za największego ze swych współczesnych pisarzy; wspominano również o jego przyjaźni ze Stalinem. Dlatego też ważne było dla działu Propagandy […]
Czapski znalazł się w stolicy Francji w marcu 1945 roku. Autor Szkiców piórkiem, Andrzej Bobkowski przez rodzinę nazywany Dziukiem (od wileńskiego zdrobnienia imienia Andrzej – Andziuk) w marcu 1939 roku – na skutek między innymi nieporozumień rodzinnych – wyjechał wraz ze swoją żoną Barbarą do Paryża, gdzie spędził okupację współpracując z ruchem oporu. W latach 1945–1948 […]
„Śmierć spotkała autora Mitu Syzyfa na równej drodze, w aucie, do którego jeszcze parę godzin przedtem nie zamierzał wsiadać, bo miał bilet kolejowy w kieszeni. Spotkała go w chwili, gdy wszystko, co już napisał, zdawało się nieistotne w porównaniu z tym, co napisać zamierzał”. Tak napisał Czapski w 1960 roku w Kulturze po tym, jak […]
Z kajetów Józefa Czapskiego 1983 r. : „Miłosz ten sam co zawsze, krępy, silny, prawdziwie serdeczny, krótkie, ale pełne chwile. Nic mu Nobel nie zaszkodził.” * Zapis ten pojawił się w dzienniku po tym, jak w 1983 roku pisarz odwiedził autora Oka w Maisons-Laffitte. Malarz cenił to, że po otrzymaniu tak prestiżowej nagrody, poeta pozostał sobą. Pierwsze spotkanie Czesława […]
Korespondencja pomiędzy Józefem Czapskim i Ludwikiem Heringiem zostanie wydana w dwóch tomach. Wydawnictwo słowo/obraz terytoria pierwszy tom (zawierający listy z okresu 4 września 1939 – 16 stycznia 1959) planowało najpierw wydać jesienią 2015 roku, potem podano termin maj 2016. Według informacji z wydawnictwa (z 17.05. 2016 r.) książka ukaże się w ciągu najbliższych miesięcy. – Materiał po odczytaniu […]
Jarosław Iwaszkiewicz z Józefem Czapskim poznali się w 1920 r. Raz w miesiącu odbywały się, w jedynym z warszawskich arystokratycznych domów – u księstwa Woronieckich – duże zebrania dla malarzy i pisarzy. Michał Woroniecki pełnił wówczas funkcję Prezesa Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Podczas jednego z tych spotkań Czapski poznał Jarosława Iwaszkiewicza, który był wtedy nauczycielem […]
Podczas poszukiwań kolegów więźniów, którzy zostali wywiezieni w nieznanym kierunku z obozów sowieckich, Czapski trafił w 1942 roku do ambasady polskiej w Kujbyszewie. Tam całymi dniami sprawdzał spisy poszukiwanych, które napływały do ambasady, konfrontując je z danymi przysyłanymi do sztabu Armii. Po skończonym dniu powracał do miejsca zamieszkania, które było jakby zajazdem dla urzędników placówki […]
Po śmierci Aleksieja Remizowa, Czapski w 1958 roku napisał esej pt. Cedr, który – podobnie jak inne wspomnienia, pisane po śmierci kogoś mu bliskiego – nosi w sobie znamiona Czarnych kwiatów Norwida. Nieprzypadkowo tytuł nawiązuje do poematu Norwida Tyrtej, który Czapski przetłumaczył rosyjskiemu pisarzowi, a które to strofy zapadły w pamięć i stały się bliskie Remizowowi. […]
„Jego książki, gdzie całe partie zdają mi się nie do czytania, wprost źle napisane, mają tuż obok strony genialne, a przecież to człowiek, jeden z paru wielkich, których spotkałem” – napisał Józef Czapski. Pierwsze teksty Stefana Żeromskiego poznawał w domu rodzinnym; była to jednak bardzo powierzchowna lektura. Choć jak wspomina w wywiadzie, który można posłuchać […]
„Trzeba by umieć patrzeć na siebie jak Korczak, ze spokojną świadomością porażek swoich” J.Czapski Pisarzem, którego cenił Józef Czapski, był Janusz Korczak. Pierwszą książką, którą przeczytał jeszcze w majątku swoich rodziców było Dziecko salonu. Wtedy pojawienie się jej było sensacją, ze względu na podejmowane tam tematy społeczne. Znalazła się ona w Przyłukach, przyniesiona przez administratora […]
Florian Czarnyszewicz należał do grona tych pisarzy emigracyjnych, którzy poprzez swoją twórczość dotykali gorzkich, a zarazem ważnych kwestii. Jednym tchem czytał Czapski jego, pojawiające się staraniem przyjaciół i samego autora, książki: Nabereżyńcy, Wicik Żywica i Losy pasierbów. Do tej ostatniej, która ukazała się drukiem dzięki wydawnictwu “Libella”, napisał przedmowę. Czapski, gdy czytał te książki pisarza, […]
