Francja, Paryż, grudzień 2018 Odwiedzam ją w paryskim mieszkaniu, niedaleko Panteonu. Prowadzi mnie po pokojach i pokazuje obrazy i rysunki mistrza. Jest nawet jej portret. Nigdy nie był reprodukowany i nie pojawił się na żadnej wystawie. Młodziutka wówczas studentka, zafascynowana polskim malarzem, Murielle Gagnebin, patrzy z niego prosto w moje oczy. Pewna siebie. Piękna. Siedzę […]
„Czujemy się nieczuli, jakby umysł już nie działał”. Odczytane z niepublikowanego dziennika Józefa Czapskiego (rok 1976). Jego brutalna gra zestawień barwnych i ta rzeczowość, „przedmiotowość” zafrapowała mnie w [19]35 roku na jego wystawie w Paryżu. To jedyny ekspresjonista niemiecki, którego przed wojną malarsko przeżyłem. Potem widziałem szereg jego obrazów w Ameryce robionych, serią scen, które […]
Chodziło mi w książce niniejszej o zarysowanie oblicza Pankiewicza i jego sztuki na tle epoki, w której powstała, jak również o podanie jego dzisiejszych poglądów i luźnych uwag o sztuce. Nieustanna ewolucja tego artysty stawiana mu była niejednokrotnie jako zarzut. […] dopatrywano się wyrazu bezosobowości, niestałości i zbytniego ulegania wpływom. A jednak właśnie ta czujność […]
Zdarzyło mi się oprowadzać w Krakowie młodzież i osoby dorosłe po ekspozycji poświęconej Józefowi Czapskiemu. Pawilon przy ulicy Piłsudskiego 12, w którym jest zrekonstruowany pokój malarza z domu paryskiej Kultury, ma w swoich zadaniach misję propagowania dzieła i twórczości polskiego artysty. Na I piętrze – sala wystaw czasowych, a II piętro to część prezentująca biografię […]
Niewiele jest osób, o których można powiedzieć, że byli przyjaciółmi Czapskiego, mimo że wielu chciałoby, by tak ich nazywano. Na pewno jedną z osób, z którymi malarz miał niewiarygodnie bliski kontakt była Joanna Pollakówna. To dzięki niej w Polsce pojawił się pierwszy album z reprodukcjami obrazów Józefa Czapskiego. Łączyła ich troska o siebie, czułość, szukanie […]
„U nas nic nowego. Józio próbuje zdobyć prowincję i urządza wystawę w Amiens. Zosia kwęka, a Zygmunt jak zawsze zadowolony z siebie i ze świata”. 1956 rok. Marzec. Jerzy Giedroyc do Wacława Zbyszewskiego. „Jeżeli będę miał czas i siły, to coś napiszę; jeszcze nie wiem co, bo na razie mam tysiące innych zajęć – muszę […]
Marek Tomaszewski przyjechał na zaproszenie Teatru Bagatela. 25 października 2019 roku miał zagrać koncert z okazji 100-lecia teatru. 24 października ćwiczył więc do późna w sali krakowskiego Pałacu Sztuki, ale udało mi się wraz z nim wieczorem zajrzeć do Pawilonu Józefa Czapskiego. Normalnie o tej porze to miejsce nie jest dostępne. Tego dnia było to […]
„W naszym domu Kultury pierwsza trumna. Śmierć Zygmunta Hertza. Współzałożyciel Kultury, towarzysz najbliższy! Nieustannie aktywny od pierwszego dnia jej powstania. Przecież prawie 30 lat przeżyliśmy z nim pod jednym dachem, a od ile dawniej wiązały nas wspólne wędrówki od Buzułuku po Bliski Wschód i Włochy. Po słowach wypowiedzianych przez księdza Sadzika w kościele, skąd Zygmunta […]
„Powiedz Zygmuntowi, a propos tutejszych osobliwości, prześlę mu w prezencie przez Józia instrument do zabijania strusiów – ale powiedz mu też, że jeżeli Józio zahaczy o Venezuelę, niech tam się postara o różne cuda, które za bezcen wykonują Indianie. Tam są piękne tkaniny, torebki damskie i totemy, a tu Indian nie ma i folklor jest […]
Artysta mieszkający w Warszawie, Andrzej Fogtt w 2015 roku namalował portret Czapskiego. Byłam w pracowni malarza i oprócz tego portretu widziałam inne, które mnie zachwyciły. Artysta od kilkudziesięciu lat tworzy portrety osób, które są dla niego inspiracją, źródłem emocji, wywierają wpływ na jego działanie i twórczość. Do tej pory powstało ich około 2000, znakomita ich […]
Biblia polska Józefowi Czapskiemu To nie są wiersze, poematy I polonezy karmazynów: To biblia, w której polskie światy Z ojców przenoszą się na synów. „Dziady”, „Irydion”, „Pan Tadeusz” Lub „Kordian” – policz owe dzieła I na pokoleń śpiew je przełóż – Co w nich zagra? – Nie zginęła. Sułkowski, który padł w Kairze, Dlatego znów […]
Ksiądz Józef Sadzik, ks. Zenon Modzelewski bliscy Czapskiemu Pallotyni. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku także inni: ks. Jerzy Zawierucha, ks. Jerzy Szozda. Gdy malarz miał trudności z wychodzeniem z domu, odprawiali msze święte w domu w Maisons-Laffitte, w pokoju na piętrze. Duchowni – obecni w jego listach, wspomnieniach i dziennikach. Malarz często odwiedzał siedzibę wspólnoty pallotyńskiej […]
W liście do Wojciecha Skalmowskiego z 28 lutego 1998 roku, Sławomir Mrożek napisał (opisując wcześniej swoje kontakty z Konstantym Jeleńskim): „Należałoby pomówić nie tylko o tym kręgu, [paryskiej Kultury – przypis E. Skoczek] lecz i o innych polsko-paryskich. Pisemnie wolę tego nie robić. Nie mogę się jednak powstrzymać, żeby napomknąć o jednej tylko postaci, ale za […]
Łucja Danielewska czytała książki schorowanej już Iłłakowiczównie. Pewnego dnia poetka poprosiła, by wyjęła z półki „Europę w rodzinie” Marii Czapskiej. I nie ma w tym nic dziwnego. Książka wydana w Paryżu, w Libelli wywoływała wspomnienia, bo przecież Czapscy byli „spokrewnieni” z poetką za sprawą jej przybranej matki, Zofii Buyno z Plater-Zyberków. Iłłakowiczówna mówiła: „wspomnienia Marii o […]
1934 rok. „Jednego z tych dni zaprosiłam po południu kilkanaście osób specjalnie z myślą o Brunonie – więc jego entuzjastów: Błeszyńskiego, Brucza, Wata, Czapskiego, Rudnickiego, Boguszewską, Kornackiego. Był też Karol Szymanowski, któremu niedawno umarł brat, i Tarnowski, Irzykowski, Halinka i Gojawiczyńska (też przynosząca mi chlubę, chociaż gatunkowo dalsza, podobnie jak Choromański)”. Zofia Nałkowska, Dzienniki V 1930–1939. Część 1 (1930–1934), opracowanie, […]
„Już o pierwszej książce chciałem Panu napisać, bardzo ją przeżyłem – ta zdaje mi się ostrzejsza”. To fragment z listu Józefa Czapskiego do Leo Lipskiego (z sierpnia 1970 roku), w którym malarz zachwyca się jego mikropowieścią Piotruś i nawiązuje do wcześniejszej książki, czyli do Dnia i nocy. Odmienne zdanie o Piotrusiu miał Andrzej Bobkowski, który […]
„(…) latanie jest jak kobieta i jeśli się ją kocha, to wtedy boisz się, że nie jesteś dosyć dobry dla niej i że nie starczy ci życia, aby się nią nacieszyć. Ale to czujesz tylko wtedy, jak naprawdę kochasz, bo nie obchodzi cię przecież, co powie czy pomyśli o tobie dziwka, z którą gdzieś tam […]
Centrum Informacji Turystycznej w Amiens: – Czy mają Państwo informacje o Jean Colin d’Amiens? – zapytałam. – O kim? – zareagowała pani siedząca za kontuarem. – O malarzu, mieszkał tutaj, w Amiens, zmarł w 1959 r. – Nie, nic nie wiem. Proszę pytać w Musée de Picardie. Tam też oczywiście nic nie wiedzą. Jean Colin […]
Józef Czapski w eseju napisanym w 1973 r. – już po śmierci Jana Cybisa – wspominał słowa, które powiedział kolega o jego malarstwie. Gdy ten zobaczył autoportret Czapskiego namalowany samymi czerwieniami i zieleniami powiedział: „Twoje malarstwo nigdy nie będzie jałowe, ono jest potworne”. Autor Oka w myślach pocieszył się: „tak, przynajmniej nie będzie jałowe”. Do […]
Na mocy układu Sikorski–Majski podpisanego przez premiera rządu RP na uchodźstwie generała Władysława Sikorskiego i ambasadora ZSRR w Londynie Iwana Majskiego, 30 lipca 1941 roku, rozpoczęto zwalnianie polskich więźniów Gułagu i tworzenie na ich bazie Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR pod dowództwem gen. Władysława Andersa, które jako 2 Korpus Polski stanowiły od 1942 trzon Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Jednak Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Władysław Raczkiewicz odmówił podpisania […]
Zygmunt Mycielski stał się bohaterem rozmów, która przeprowadziła Beata Bolesławska – Lewandowska. Autorka od wielu lat bada archiwa i podaje do druku dokumenty osobiste kompozytora. Dzięki jej pracy możemy dzisiaj czytać m.in. listy pomiędzy Mycielskim i Andrzejem Panufnikiem (wydane w dwóch tomach przez Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk; pisałam o nich: Zygmunt Mycielski, Andrzej Panufnik i […]
Do naszych rąk trafił II tom korespondencji dwóch kompozytorów: Andrzeja Panufnika i Zygmunta Mycielskiego. (o pierwszym tomie pisałam Zygmunt Mycielski, Andrzej Panufnik i Józef Czapski). Listy z lat 1970-1987, w przeważającej części były pisane przez Zygmunta Mycielskiego, gdyż Andrzej Panufnik nie lubił pisać listów. Tłumaczył się 18 października 1977 r.: „Kochany Zygmuncie, czuję się zażenowany, że […]
Adam Zagajewski wspominał w rozmowie ze mną *: Ela Skoczek: W 1985 roku Zbylut Grzywacz przeżywa kryzys po ukończeniu wielkiego tryptyku „Kolejka (Siedem etapów życia kobiety)”, nad którym pracował długo i wyczerpująco. Przez bardzo długi czas nic nie tworzył, zamilkł jako malarz. Skoncentrował się np. na zbieraniu skamieniałości. Prawdopodobnie spotkanie z Czapskim w 1987 roku, […]
Stanisław Cat – Mackiewicz na prośbę Aleksandra Bocheńskiego napisał książeczkę o Adolfie Bocheńskim. Pisał bazując na swoich wspomnieniach o autorze „Tendencji samobójczych narodu polskiego” oraz na materiałach, które zgromadził Aleksander Bocheński. Wydawnictwo Universitas w 2017 roku wydało „Wunderkind. Rzecz o Adolfie Bocheńskim” Mackiewicza. Wstęp napisał Kazimierz Michał Ujazdowski, a redakcyjnie opracował serię Jan Sadkiewicz. Zaletą […]
