Archiwum Emigracji w Toruniu kryje w swoich bogatych zbiorach m.in. ponad 250 listów Marii Czapskiej i około 70 listów Józefa Czapskiego do Mieczysława Grydzewskiego. Katarzyna Moskała i Mirosław Supruniuk opracowują je i miejmy nadzieję, że zostaną w nieodległej przyszłości wydane. Marii Czapskiej, mimo że już w 1947 była związana z paryską Kulturą, a latem 1948 […]
Warszawa, wiosna 2019. Pracownia Ludmiły Murawskiej – Péju. Mały lokal na ostatnim piętrze wieżowca na Woli: ciasny przedpokój, kuchnia, łazienka i dwa niewielkie pokoje, w tym jeden przechodni. Łóżko, lustro z komodą, stolik, fotel i sztaluga, a na niej obrazy: Kleopatra i Portret Czapskiego. Pod ścianą inne obrazy. Oglądam po kolei. Portrety różnych osób. Nałkowska… […]
„Możesz przyjechać goła! – To Józio [Czapski] do mnie przez telefon. „Sam nie mam pieniędzy, ale mam przyjaciół, którzy ci nie dadzą zginąć. To jest Dolly Radziwiłłowa, Jola Wańkowiczówna, żona markiza Gilles’a Boisgelin, Jaś Tarnowski, Jean Colin d’Amiens.” Czekałam na ten moment, kiedy będę mogła dotknąć okiem jej wspomnień. Kiedy odwiedzałam ją w mieszkaniu, dawniej […]
Dolores Konstancja Joanna ks. Radziwiłł na Nieświeżu h. Trąby – to ona została uwieczniona przez Aleksandra Rzewuskiego ok. 1925 roku. Księżniczka Dolorès po raz pierwszy wyszła za mąż za swego kuzyna, księcia Stanisława Radziwiłła (1880–1920). Gdy ten zginął podczas wojny polsko-rosyjskiej, wówczas poślubiła innego z kuzynów, czyli księcia Leona Radziwiłła (1880–1927). Był przyjacielem Marcela Prousta […]
„Mam trzy lata i Ludwik wiezie mnie taksówką do pracowni Józefa Czapskiego na Filtrowej. Nie wiedząc, że problem pieluch już dawno nie istnieje z niepokojem przypomina, że jakby co, to mam mu natychmiast o tym powiedzieć. Po przybyciu Józef kuca, wita się, całuje, nagle prostuje się zamieniony w cienką, czarną sylwetkę na tle gołego weneckiego […]
O swojej misji poszukiwania więzionych w obozach sowieckich (tych, których – jak się okazało – zabito w Katyniu) tak mówił Czapski: „Jedyny człowiek, który nie wierzył Rosjanom zupełnie, to był Anders, który był przekonany, że wszystko jest możliwe. […] Zameldowałem się natychmiast u Andersa [w Taszkiencie – przypis Ela Skoczek] Anders mnie przyjął i bardzo […]
27 kwietnia 2020 roku Towarzystwo Przyjaciół Rodziny Czapskich (Białoruś) odnalazło na cmentarzu płytę nagrobną Konstancji Jakubowskiej, niani – zwanej przez rodzinę Czapskich, Babuśką. Tym samym znamy dokładnie miejsce jej pochówku. „Ucieczką naszego dzieciństwa i wielką miłością była nasza niania, Babuśka. Nie mogliśmy nigdy do syta nacałować się jej, napieścić. A kiedy się broniła przed naszą […]
„Francuski pisarz polskiego pochodzenia, Piotr Rawicz, popełnił samobójstwo w Paryżu strzałem z karabinu, w piątek 21 maja, w mieszkaniu swojej żony, która zmarła na początku miesiąca. Miał sześćdziesiąt trzy lata. Przez ponad dziesięć lat współpracował z „Monde” śledząc literaturę z Rosji i Europy Centralnej” – pisze Jacqueline Piatier w pożegnalnej notatce o Piotrze Rawiczu. Ten […]
Czapski nie jest dla mas… nie każdy musi go czytać i znać jego malarstwo. Może być dla elit. Patrzył w siebie, a malarstwo było jego życiem. Pokora to słowo, które najlepiej go określa. Na VOD.TVP.PL program nagrywany w styczniu 2020 roku. Wiele głosów. Warto poświęcić czas… Wystarczy kliknąć:) – niestety program przerywany jest reklamami. Takie […]
Alberto Giacometti. Jego rzeźby i rysunki były bardzo bliskie autorowi Oka. Oglądał jego prace w Musée de l’Orangerie (wtedy Orangerie des Tuilleries) pomiędzy październikiem 1969 roku a styczniem 1970 roku. Kupił wówczas katalog wystawy, w którym na wolnych przestrzeniach szkicował prace, które wywarły na nim wrażenie. Wnikliwie przeczytane teksty zostały opatrzone uwagami – jak to miał […]
Cisza, mocniej bijące serce, ukradkiem ocieranie wilgotnych oczu. Kwiecień 2019 rok. Pierwszy raz w Polsce. Prof. Murielle Gagnebin, która po tym jak zobaczyła u prof. Jeanne Hersch obrazy Józefa Czapskiego i poświęciła kilka lat na opracowanie monografii jego malarstwa wydanej we Francji w 1974 roku, stanęła w progu zrekonstruowanego w Krakowie pokoju swojego przyjaciela. Do […]
Francja, Paryż, grudzień 2018 Odwiedzam ją w paryskim mieszkaniu, niedaleko Panteonu. Prowadzi mnie po pokojach i pokazuje obrazy i rysunki mistrza. Jest nawet jej portret. Nigdy nie był reprodukowany i nie pojawił się na żadnej wystawie. Młodziutka wówczas studentka, zafascynowana polskim malarzem, Murielle Gagnebin, patrzy z niego prosto w moje oczy. Pewna siebie. Piękna. Siedzę […]
„Czujemy się nieczuli, jakby umysł już nie działał”. Odczytane z niepublikowanego dziennika Józefa Czapskiego (rok 1976). Jego brutalna gra zestawień barwnych i ta rzeczowość, „przedmiotowość” zafrapowała mnie w [19]35 roku na jego wystawie w Paryżu. To jedyny ekspresjonista niemiecki, którego przed wojną malarsko przeżyłem. Potem widziałem szereg jego obrazów w Ameryce robionych, serią scen, które […]
Chodziło mi w książce niniejszej o zarysowanie oblicza Pankiewicza i jego sztuki na tle epoki, w której powstała, jak również o podanie jego dzisiejszych poglądów i luźnych uwag o sztuce. Nieustanna ewolucja tego artysty stawiana mu była niejednokrotnie jako zarzut. […] dopatrywano się wyrazu bezosobowości, niestałości i zbytniego ulegania wpływom. A jednak właśnie ta czujność […]
Zdarzyło mi się oprowadzać w Krakowie młodzież i osoby dorosłe po ekspozycji poświęconej Józefowi Czapskiemu. Pawilon przy ulicy Piłsudskiego 12, w którym jest zrekonstruowany pokój malarza z domu paryskiej Kultury, ma w swoich zadaniach misję propagowania dzieła i twórczości polskiego artysty. Na I piętrze – sala wystaw czasowych, a II piętro to część prezentująca biografię […]
Niewiele jest osób, o których można powiedzieć, że byli przyjaciółmi Czapskiego, mimo że wielu chciałoby, by tak ich nazywano. Na pewno jedną z osób, z którymi malarz miał niewiarygodnie bliski kontakt była Joanna Pollakówna. To dzięki niej w Polsce pojawił się pierwszy album z reprodukcjami obrazów Józefa Czapskiego. Łączyła ich troska o siebie, czułość, szukanie […]
„U nas nic nowego. Józio próbuje zdobyć prowincję i urządza wystawę w Amiens. Zosia kwęka, a Zygmunt jak zawsze zadowolony z siebie i ze świata”. 1956 rok. Marzec. Jerzy Giedroyc do Wacława Zbyszewskiego. „Jeżeli będę miał czas i siły, to coś napiszę; jeszcze nie wiem co, bo na razie mam tysiące innych zajęć – muszę […]
Marek Tomaszewski przyjechał na zaproszenie Teatru Bagatela. 25 października 2019 roku miał zagrać koncert z okazji 100-lecia teatru. 24 października ćwiczył więc do późna w sali krakowskiego Pałacu Sztuki, ale udało mi się wraz z nim wieczorem zajrzeć do Pawilonu Józefa Czapskiego. Normalnie o tej porze to miejsce nie jest dostępne. Tego dnia było to […]
„W naszym domu Kultury pierwsza trumna. Śmierć Zygmunta Hertza. Współzałożyciel Kultury, towarzysz najbliższy! Nieustannie aktywny od pierwszego dnia jej powstania. Przecież prawie 30 lat przeżyliśmy z nim pod jednym dachem, a od ile dawniej wiązały nas wspólne wędrówki od Buzułuku po Bliski Wschód i Włochy. Po słowach wypowiedzianych przez księdza Sadzika w kościele, skąd Zygmunta […]
„Powiedz Zygmuntowi, a propos tutejszych osobliwości, prześlę mu w prezencie przez Józia instrument do zabijania strusiów – ale powiedz mu też, że jeżeli Józio zahaczy o Venezuelę, niech tam się postara o różne cuda, które za bezcen wykonują Indianie. Tam są piękne tkaniny, torebki damskie i totemy, a tu Indian nie ma i folklor jest […]
Artysta mieszkający w Warszawie, Andrzej Fogtt w 2015 roku namalował portret Czapskiego. Byłam w pracowni malarza i oprócz tego portretu widziałam inne, które mnie zachwyciły. Artysta od kilkudziesięciu lat tworzy portrety osób, które są dla niego inspiracją, źródłem emocji, wywierają wpływ na jego działanie i twórczość. Do tej pory powstało ich około 2000, znakomita ich […]
Biblia polska Józefowi Czapskiemu To nie są wiersze, poematy I polonezy karmazynów: To biblia, w której polskie światy Z ojców przenoszą się na synów. „Dziady”, „Irydion”, „Pan Tadeusz” Lub „Kordian” – policz owe dzieła I na pokoleń śpiew je przełóż – Co w nich zagra? – Nie zginęła. Sułkowski, który padł w Kairze, Dlatego znów […]
Ksiądz Józef Sadzik, ks. Zenon Modzelewski bliscy Czapskiemu Pallotyni. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku także inni: ks. Jerzy Zawierucha, ks. Jerzy Szozda. Gdy malarz miał trudności z wychodzeniem z domu, odprawiali msze święte w domu w Maisons-Laffitte, w pokoju na piętrze. Duchowni – obecni w jego listach, wspomnieniach i dziennikach. Malarz często odwiedzał siedzibę wspólnoty pallotyńskiej […]
W liście do Wojciecha Skalmowskiego z 28 lutego 1998 roku, Sławomir Mrożek napisał (opisując wcześniej swoje kontakty z Konstantym Jeleńskim): „Należałoby pomówić nie tylko o tym kręgu, [paryskiej Kultury – przypis E. Skoczek] lecz i o innych polsko-paryskich. Pisemnie wolę tego nie robić. Nie mogę się jednak powstrzymać, żeby napomknąć o jednej tylko postaci, ale za […]
