19 września 2025 roku o godzinie 9:50 w Bibliotece Ratuszowej (Rynek 1), w Lesznie . Spotkanie, w ramach projektu „Między Wierszami. Narracje”, poświęcone Marii Czapskiej – pisarce, eseistce, tłumaczce, a także postaci zaangażowanej w życie kulturalne i społeczne Polski XX wieku. Wstęp wolny. Opowieść o rodzinie i jej korzeniach, wartościach i miejscu Polski w Europie. […]
„Mama odwiedzała chorych na folwarku, czego ojciec nie lubił, lękał się zawleczenia do domu zarazy i… pcheł. Spódnice noszono wtedy długie, do ziemi, sukienne obszywano centymetrową, ochronną szczoteczką. Tą drogą, być może, przesiedlały się pchły z izb folwarcznych do pałacu i przechodziły na psy domowe. Papa twierdził bowiem uparcie, że to nie psy dają pchły kobietom, ale kobiety – psom!
Maria Czapska w 1970 roku w Kulturze zrecenzowała Pamiętnik z Powstania Warszawskiego Mirona Białoszewskiego. Kończąc napisała: „Powstanie Warszawskie wpisane jest w dzieje naszego narodu, dzieje niepodobne do innych narodów. Naznaczyło ono dwie generacje, a następna dowie się o nim z pieśni i powieści, tak jak my poznawaliśmy Powstanie Styczniowe. Niezwykły Pamiętnik Mirona Białoszewskiego dopełni obraz […]
Po raz pierwszy do druku, tak obszernie, zostały podane dokumenty znajdujące się w Archiwum Marii Czapskiej.
O to, by książka w końcu mogła pojawić się w języku, który przecież otaczał rodzinę Marii Czapskiej, zadbali ludzie, którzy do dzisiaj pielęgnują na terenie Białorusi pamięć o rodzinie Hutten- Czapskich. Dbają o groby, miejsca. Бернарда Петровна Иванова przetłumaczyła Europę w rodzinie.
Nie był to jedyny powód. Sprzeciw rodziny. Choć na pewno najważniejszy. O innych wspominają: Maria Czapska (w dzienniku niepublikowanym) oraz Józef Czapski (fragmenty z dzienników zostały opublikowane, ale więcej informacji znajduje się w rękopisach).
Dwóch Czapskich. Różne postawy… Edward Czapski „adresu wiernopoddańczego do cara nie podpisał i oświadczył na zebraniu u marszałka gubernialnego Domeyki, że jedyną bronią zwyciężonych jest bierny opór, doprowadzony do ostateczności. Dn. 9 VI 1863 został Czapski aresztowany, a majątek jego skonfiskowany”. Skazany został na śmierć. Dzięki wstawiennictwu królowej Wiktorii car Aleksander II zamienił karę śmierci na 12 lat ciężkich robót i pozbawienie wszystkich praw. Wywieziony został na Sybir w marcu 1864 r. W tym czasie jego kuzyn, Emeryk Hutten – Czapski (dziadek Józefa Czapskiego) Czapski wstąpił do rosyjskiej służby państwowej, w której osiągnął wysokie stanowiska: szambelan dworu, tajny radca, gubernator Nowogrodu Wielkiego (1863–1864), generalny dyrektor departamentu leśnego w ministerstwie dóbr państwa rosyjskiego, w 1865 został wicegubernatorem Petersburga. W 1872 roku dokupił majątek Przyłuki, powiększając dobra rodzinne do 40 000 hektarów. W roku 1874 władze rosyjskie zezwoliły na dołączenie przydomka „Hutten” do nazwiska i uznały hrabiowski tytuł nadany rodzinie 100 lat przedtem w Prusach. Emeryk Hutten- Czapski opuścił służbę państwową dopiero w 1879 r.
Maria Czapska zmarła w swoim pokoju w Maisons-Laffitte, 10 czerwca 1981 roku o godz. 23.10. Lekarz zapisał w akcie zgonu datę 11 czerwca. Ostatnie chwile życia siostry w swoich kajetach odnotował brat Józef, który był przy niej. W dzienniku Czapskiego znajdziemy także listę osób, do których wysłano zawiadomienie, a także nekrolog, który przygotował i opublikował 15 czerwca. Gdy […]
W 2010 roku wydawnictwo Akademia przygotowało tłumaczenie czeskie książki Marii Czapskiej „Europa w rodzinie” (Evropa v rodině).
Archiwum Emigracji w Toruniu kryje w swoich bogatych zbiorach m.in. ponad 250 listów Marii Czapskiej i około 70 listów Józefa Czapskiego do Mieczysława Grydzewskiego. Katarzyna Moskała i Mirosław Supruniuk opracowują je i miejmy nadzieję, że zostaną w nieodległej przyszłości wydane. Marii Czapskiej, mimo że już w 1947 była związana z paryską Kulturą, a latem 1948 […]
Łucja Danielewska czytała książki schorowanej już Iłłakowiczównie. Pewnego dnia poetka poprosiła, by wyjęła z półki „Europę w rodzinie” Marii Czapskiej. I nie ma w tym nic dziwnego. Książka wydana w Paryżu, w Libelli wywoływała wspomnienia, bo przecież Czapscy byli „spokrewnieni” z poetką za sprawą jej przybranej matki, Zofii Buyno z Plater-Zyberków. Iłłakowiczówna mówiła: „wspomnienia Marii o […]
W rozmowie z Markiem Zagańczykiem Zbigniew Herbert powiedział: Przez pewien czas przyjaźniłem się z malarzami, to nie jest bez znaczenia. „Pracownia pisarska” nic mi nie mówi, bo to jakieś papiery… Natomiast pracownia malarska samym zapachem terpentyny i farb olejnych budziła zawsze we mnie podniecenie, jak u dobrego piwosza zapach piwa. Chciałbym wspomnieć Józefa Czapskiego, wszyscy […]
Uczyć się od Jerzego Stempowskiego, jakże on umie odsuwać od siebie, nie widzieć tandenty, książek, obrazów, które mu nie pachną. Józef Czapski Początek znajomości z Jerzym Stempowskim miał miejsce w międzywojennej Warszawie, kiedy to Czapski szukał w różnych miejscach pieniędzy, które pozwoliłyby grupie kapistów wyjechać do Paryża. Dimitrij Władimirowicz Fiłosofow (1872-1940) skierował go wówczas do niego, który […]
Josif Brodski w Sztuce dystansu pisał: Jeżeli dokonywaliśmy wyborów moralnych, opierały się one nie tyle na otaczającej nas rzeczywistości, ile na wzorcach moralnych zaczerpniętych z literatury. Czytaliśmy chciwie i stawaliśmy się zależni od tego, cośmy czytali. Książki, może dla formalnego elementu nieodwracalności, miały nad nami władzę wręcz absolutną. Dickens był bardziej realny niż Stalin czy […]
Maria Czapska trafiła po latach na… okładkę książki. To książka napisana przez Ewę Jałochowską. Widzimy ją obok brata Józefa w Paryżu. Spoglądają z wieży Eiffela. To czas, kiedy kapiści przyjechali do stolicy Francji, by poznać tradycję malarstwa europejskiego, ale też współczesne malarstwo. To czas, kiedy Maria była na stypednium, w czasie którego zbierała informacje o […]
Józef Wittlin jako piętnastolatek marzył, by zostać dyrygentem lub muzykiem. Gdy uczęszczał do gimanzjum, nudziły go przedmioty humanistyczne; uwielbiał grać w piłkę nożną, chodzić do kina i czytać szerloki, czyli zeszytowe edycje powieści kryminalnych. Urodził się 17 sierpnia 1896 roku we wsi Dmytrów pod granicą Wołynia, na Podolu. Dorastał we Lwowie, gdzie znalazł się, gdy miał […]
Paryż: 3 listopada godz. 18.00 zapraszamy na Wieczór wspomnień o Marii Czapskiej, o Józefie Czapskim oraz o księdzu Józefie Sadziku. Przypomnimy także kim byli francuscy przyjaciele Czapskich. Maria i Józef Czapski byli zaprzyjaźnieni z ks. Sadzikiem. Świadczy o tym skromna wymiana korespondecji, a także wpisy zarówno w dzienniku Czapskiego , jak i Marii Czapskiej. W kronice […]
Drodzy Czytelnicy strony popularyzującej twórczość Józefa Czapskiego i jego siostry Marii, Na wstępie serdecznie dziękuję wszystkich tym, którzy zareagowali na prywatne maile, telefony i odpowiedzieli na moje wezwanie – prośbę, by przesłać informacje o obrazach malarza oraz o pamiątkach. Dziękuję także tym, którzy dzielą się wiedzą i kontaktami do osób, które posiadają w swoich zbiorach dzieła […]
17 maja 1981 roku w niedzielę Józef Czapski zapisał w dzienniku: „Marynia już nic nie mówi, oczu i ust nie otwiera. Miała w ustach jedzenie, które wcześniej jej dano. Nie można dalej próbować odżywiać! Dzień przeszedł. Marynia nadal milczy zupełnie”. W kolejnych dniach zapisuje, że Marynia nikogo nie poznaje. Siostra jego zmarła 10 czerwca 1981 […]
Juliusz Mieroszewski związany przed II wojną światową z Krakowem, poznał Jerzego Giedroycia w 1942 roku, gdy służył w Sekcji Oświaty i Kultury Armii Polskiej na Wschodzie, redagując tygodnik „Ku wolnej Polsce”. Pracował także w redakcji tygodnika „Orzeł Biały”. Od lutego 1943 r. służył w Wydziale Informacji i Oświaty Armii Polskiej na Wschodzie, następnie po jego reorganizacjach, w […]
W swoim pokoju i w pokoju swej siostry Marii w Maisons-Laffitte Józef Czapski zgromadził przez 50 lat olbrzymie archiwum, w tym 278 tomów swoich słynnych „Dzienników”, księgozbiór (ponad 3500 książek) i korespondencję. Rozważał sprzedaż archiwum Uniwersytetowi w Yale (USA). Namawiał go do tego Czesław Miłosz. Ostatecznie postanowił – na mocy testamentu – przekazać część spuścizny […]
Maria Czapska to niedoceniona (jeśli chodzi o edukację szkolną, badnia naukowe, przekaz medialny) siostra Józefa Czapskiego. A pisała wspaniale o Ludwice Śniadeckiej, o Mickiewiczu… W tej książce zebrano jej teksty rozproszone publikowane w latach 1950-1974 w: paryskiej „Kulturze” i „Zeszytach Historycznych”, londyńskich „Wiadomościach” i „Życiu” Znajdziemy tu szkice o Januszu Korczaku i Helenie Radlińskiej, Marii Dąbrowskiej i […]
„Europa w rodzinie” to pasjonująca panorama dwóch minionych stuleci widzianych przez pryzmat losów kilku środkowoeuropejskich rodzin arystokratycznych. Kreśląc dzieje swej kosmopolitycznej familii, Czapska umiejętnie łączy szczegół i anegdotę z szeroką perspektywą historyczną. Wśród jej przodków i krewnych byli m.in. rosyjski współautor pierwszego rozbioru Polski, austriacki adwersarz Bismarcka, polski powstaniec sybirak, radziecki komisarz spraw zagranicznych… W […]
(wespół z Marią Czapską; Polska Fundacja Kulturalna 1965)
